زندگی نامه آیت الله جوادی آملی

عبدالله جوادی آملی (زادهٔ ۱۳۱۲ در آمل) فیلسوف، مفسر قرآن، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم عضو پیشین مجلس خبرگان رهبری، از امامان جمعه موقت پیشین قم، مدرس حوزه علمیه و یکی از مراجع تقلید شیعه ایرانی است.

تحصیل

وی پس از پایان دروس ششم ابتدایی، در سال ۱۳۲۵ وارد حوزه علمیه آمل شد. در آنجا ادبیات، شرح لمعه، قوانین، شرایع، امالی شیخ صدوق و سایر کتب سطح را از استادانی چون فرسیو، غروی، عزیزالله طبرسی، آقا ضیاء آملی، احمد اعتمادی، ابوالقاسم رجایی، شعبان نوری و پدرش میرزا ابوالحسن جوادی آموخت. پس از آن مدت کوتاهی به حوزه علمیه مشهد رفت، ولی در آنجا ماندگار نشد.

در سال ۱۳۲۹ به تهران رفت و با راهنمایی محمدتقی آملی، تحصیلات خود را در دبیرستان مروی ادامه داد. در آنجا رسائل و مکاسب را از اسماعیل جاپلقی، سید عباس فشارکی و سید محمدرضا محقق داماد فرا گرفت و از درس هیئت، طبیعیات اشارات، بخش‌هایی از اسفار و شرح منظومه شعرانی بهره برد. در درس تفسیر قرآن، بخشی از شرح منظومه، بخش‌های الهیات و عرفان اشارات ومبحث نفس اسفار الهی قمشه‌ای شرکت کرد و شرح فصوص‌الحکم را از فاضل تونی و درس خارج فقه و اصول را از محمد تقی آملی آموخت. هرچند در همه موارد شاگرد صفرعلی شهمیرزادی سیاهپره‌ای هم بوده‌است.

در سال ۱۳۳۴ با تشویق محمدتقی آملی، برای تکمیل تحصیلات به حوزه علمیه قم کوچ کرد. در آنجا مدتی از درس خارج فقه سید حسین طباطبایی بروجردی استفاده کرد و بیش از دوازده سال در درس خارج فقه محقّق داماد و حدود هفت سال در درس خارج اصول سید روح‌الله خمینی حضور یافت. وی همچنین حدود پنج‌سال در درس خارج میرزا هاشم آملی شرکت کرد. از همان ابتدای ورود به قم، رابطه علمی خود را با فیلسوف و مفسر قرآن، سید محمدحسین طباطبایی آغاز کرد که این ارتباط تا پایان عمر وی ادامه یافت. برخی از دروسی که از او آموخت، عبارت است از: بخش‌های نفس و معاد اسفار، درس خارج اسفار، الهیّات و برهان شفا، تمهیدالقواعد، علم حدیث، تفسیر قرآن کریم، شرح اشعار حافظ، تطبیق فلسفه شرق و غرب و بررسی فلسفه‌های مادی.

تدریس

پس از اتمام تحصیلات، فعالیت‌های وی بر تدریس و نشر معارف الهی متمرکز گردید و در سطوح و دوره‌های مختلف، شرح اشارات، شرح تجرید، شرح منظومه، شواهد الربوبیة، التحصیل، شفا، دوره کامل اسفار، تمهید القواعد، شرح فصوص الحکم، مصباح الأنس، درس خارج فقه، تفسیر موضوعی قرآن، تفسیر ترتیبی قرآن و... را تدریس نمود. اکنون نیز درس‌های تفسیر قرآن، خارج فقه و خارج اسفار وی ادامه دارد. از شاگردان وی می توان به آیت الله سید کمال حیدری ، آیت الله مصطفی بروجردی و آیت الله محمدجواد فاضل لنکرانی اشاره کرد.

فعالیت ها و مواضع سیاسی

جوادی آملی عضو مجلس خبرگان قانون اساسی و دوره‌های اول و دوم مجلس خبرگان رهبری بود و در بهمن ۱۳۶۷ به عنوان نماینده روح‌الله خمینی برای ارائه پیام او به میخائیل گورباچف رهبر شوروی به مسکو سفر کرد.

صریح‌ترین موضع‌گیری سیاسی وی حمایت از نامزدی علی‌اکبر ناطق نوری در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۷۶ بود که با شکست کاندیدای مورد حمایت او همراه شد. این اتفاق در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۸۴ نیز تکرار شد و جوادی آملی در آن سال از نامزدی اکبر هاشمی رفسنجانی حمایت کرد که با حضور و واکنش معترضانه بعضی طلاب هوادرا احمدی نژاد در جلسات درسی مسجد وی و شعار حامیان وی در نماز جمعه علیه جوادی آملی همراه شد. به نقل شاگردان نزدیکش او آنزمان اشاره به احمدی نژاد گفته بود: «وی را چنان بالا خواهند برد كه طغیان خواهد كرد.»

جوادی آملی پس از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال ۱۳۸۸ برای محمود احمدی نژاد پیام تبریک ارسال نکرد. موضع او در این باره واکنش برخی طلاب طرفدار احمدی نژاد را در پی داشت.

او هرچند معمولاً موضع‌گیری‌های چشمگیر سیاسی نداشت، ولی در دوران ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد ماجرای هاله نور احمدی‌نژاد نام جوادی آملی را دوباره بر سر زبان‌ها انداخت.

استعفا از امامت جمعه

جوادی آملی در نماز جمعه ۶ آذر ۱۳۸۸، کناره‌گیری خود را از امامت جمعه شهر قم اعلام کرد و پس از جلال‌الدین طاهری و محی‌الدین حائری شیرازی سومین امام جمعه مشهور در تاریخ جمهوری اسلامی ایران شد که از مقام خود استعفا می‌داد. وی کناره‌گیری‌اش را با این جملات بیان کرد:

بنده از ادامه حضور در نماز جمعه و اقامه نماز معذورم. ائمه جمعه اگر نتوانند به مسئولیت عمل کند، نزد خداوند مسئول خواهد بود. خداوند فرموده‌است که اگر مردم مشکلی داشتند، به نماز پناه برده و مشکل خود را برطرف کنند. مردم صدها مشکل دارند که باید این را امام جمعه بیان کند و اگر بیان کرد و مشکل مردم رفع شد، نشانه این است که خوب بیان کرده، اما اگر مشکل مردم رفع نشد، امام جمعه نتوانسته‌است مطلب را خوب بیان کند.

تحلیل‌گران احتمالات مختلفی را در مورد این استعفای غیرمنتظره مطرح کردند که همگی در قالب سه نوع گمانه‌زنی می‌گنجیدند: «آماده شدن برای مرجعیت»، «عود کردن بیماری قدیمی میگرن» و «بیان نوعی اعتراض سیاسی».

آثار و تالیفات

تفسیر ترتیبی قرآن

1. تفسیر تسنیم (تاکنون 29 جلد آن منتشر شده)

تفسیر موضوعی قرآن

1. قرآن در قرآن
2. توحید در قرآن
3. وحی و نبوت در قرآن
4. معاد در قرآن (۲ جلد)
5. سیره پیامبران در قرآن (۲ جلد)
6. سیره رسول اکرم در قرآن (۲ جلد)
7. مبادی اخلاق در قرآن
8. مراحل اخلاق در قرآن
9. فطرت در قرآن
10. معرفت‌شناسی در قرآن
11. صورت وسیرت انسان در قرآن
12. حیات حقیقی انسان در قرآن
13. هدایت در قرآن
14. جامعه در قرآن
15. ادب توحیدی انبیا در قرآن
16. تفسیر انسان به انسان

عترت و عرفان

1. ادب فنای مقربان (شرح زیارت جامعه کبیره) (۹ جلد): در حدیث و عرفان
2. عصاره خلقت
3. حماسه و عرفان: در عرفان ولایی
4. الحماسه و العرفان
5. گنجور عشق
6. مراثی اهل بیت
7. عید ولایت
8. حکمت علوی
9. ولایت علوی
10. تجلی ولایت در آیه تطهیر
11. قرآن در کلام امام علی «علیه السلام»
12. وحدت جوامع در نهج البلاغه
13. علی «علیه السلام» مظهر اسمای حسنای الهی: در عرفان ولایی
14. دنیاشناسی و دنیاگرایی در نهج البلاغه
15. شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی
16. ظهور ولایت در صحنه غدیر
17. حیات عارفانه‌امام علی «علیه السلام»: در عرفان ولایی
18. حکمت نظری و عملی در نهج البلاغه
19. شمیم ولایت
20. ولایت در قرآن
21. نسیم اندیشه
22. امام مهدی موجود موعود: در عرفان ولایی

فلسفه

1. رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه) (10 جلد)
2. فلسفه صدرا
3. فلسفه حقوق بشر
4. تبیین براهین اثبات خدا
5. علی بن موسی الرضا«علیه السلام» و الفلسفة الالهیة
6. فلسفه زیارت
7. حق و تکلیف در اسلام
8. منزلت عقل در هندسه معرفت دینی
9. شمس الوحی تبریزی (سیره علمی علامه طباطبایی)

کلام جدید

1. انتظار بشر از دین
2. نسبت دین و دنیا (بررسی و نقد نظریه سکولاریسم)
3. دین شناسی
4. شریعت در آیینه معرفت

کلام قدیم

1. ولایت فقیه (ولایت فقاهت و عدالت)

فقه

1. کتاب الخمس
2. استفتائات
3. کتاب الحج (۴ جلد)
4. الوحی و النبوه

حقوق اجتماعی

1. سروش هدایت (5جلد)
2. سرچشمه اندیشه (۶ جلد)
3. بنیان مرصوص امام خمینی
4. نسیم اندیشه (۲ جلد)
5. اسلام و محیط زیست
6. منبع الفکر

معارف

1. صهبای حج
2. جرعه‌ای از صهبای حج
3. رازهای نماز
4. قرآن حکیم از منظر امام رضا(ع)
5. حکمت عبادات
6. قرآن حکیم از منظر امام رضا «علیه السلام»
7. زن در آیینه جمال و جلال
8. نزاهت قرآن از تحریف
9. حکمت نظری و عملی در نهج البلاغه