سالک کوی حق

بهترین و مهم ترین هدف تنزل قرآن از ناحیه حق محض و هستی صرف، همان تذکیه ی عقل و تزکیه ی روح و تضحیه ی نفس انسان است. آن هم انسانی که در مرحله والای خود استاد فرشتگان می شود و اسمای الهی را به عرشیان مقرب خداوند، می آموزد. برای رسیدن به این هدف دو محور اصلی مورد نیاز است:

یکی ملکی و ظاهری و دیگری باطنی و ملکوتی. محور ملکی و ظاهری، مسئله ی رهبری نظام، امامت امت، اداره جامعه، کشورداری و ولایت فقیه است. این بحث ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، شکوفا شد و مسلمانان دریافتند که در کارهای ظاهری خود، نیازمند نظامی هستند که جامعه را سازمان دهد و هر نظامی نیز محتاج رهبر و هدایتگری است تا آن سازمان را هدایت کرده و به سامان رساند. محور دوم که بسیار مهمتر از اولی است و تکیه گاه آن به شمار می رود، همان رهبری باطنی و ملکوتی است. برای حصول این محور ابتدا انسان باید بداند که دردرون خود سفری دارد و آن سفر، دارای مراتب و منازلی است و در هر یک از این مرتبه ها و منزلت ها نیاز به رهبری، انکار ناپذیر است؛ چون در هر منزل، راهزنانی چیره دست و خطرناک در کمین اند. اگر توشه و تجهیزات کافی در اختیار سالک باشد، انسان سائر با رهبری ملکوتی، به سلامت از این فراز و فرودها گذر می کند و به مقصد نهایی که ملاقات با خدای رحمان است، و اصل می شود.

از نظر قرآن کریم انسان هرگز موجودی راکد و آرام نیست و با این که به ظاهر، گوشه ای نشسته است، تلاش و کوششی پی گیر هماره او را به حرکت می خواند و به سرمایه دار شدنش ترغیب می کند. اما سرمایه ای کوثری و درونی نه تکاثری و بیرونی؛ چون سرمایه داری، دو گونه است. گاهی از بیرون، سرمایه می آید و مانند بانک ها و موزه ها و مخزن ها در جایی انباشته می شود. اما گاهی سرمایه از درون، شکل می گیرد و آن گونه که در معدن ها و اقیانوس ها مشهود است، ثروتی شگفت انگیز حاصل می شود. هیچ دستی از بیرون، در و مروارید و گوهر شب چراغ به دریا نریخت. بلکه این سرمایه های عظیم از درون، ساخته شده و اگر چه دریا چهره ای آرام از خود به نمایش گذارده، اما در ژرفای خویش سرگرم ساختن و پرداختن کوثر است و این درسی است الهی برای انسان که:
چو دریا به سرمایه ی خویش باش *** هم از بود خود سود خود بر تراش
اگر انسان به این مرتبه دست یافت، نه یک موجود کوچک که "جهانی است بنشسته در گوشه ای " و گرچه آرام است اما دریایی است سرگرم گوهر ساختن. بنابراین خدای سبحان، انسان را مسافری می خواند که با شتاب و تلاش در حال سیر و سفر است و پایان سیر او نیز ملاقات با خداست: "یا أیها الإنسان إنک کادح إلی ربک کدحا فملاقیه"سوره ی انشقاق، آیه ی 6. اگر انسان یقینا در سفر است و مقصدش لقاء الله، قهرا حرکت او سیری است عمودی و طولی. یعنی تکاملی و ملکوتی، نه سیری افقی و اقلیمی؛ زیرا خداوند در منطقه و جایگاهی ویژه نیست. بلکه انسان به هر سو که روی آورد، چهره به سوی خدا کرده است. چه به سوی آسمان و زمین؛ زیرا: "و هو الذی فی السماء إله وفی الأرض إله" سوره زخرف، آیه ی 84، و چه به سوی شرق و غرب؛ زیرا: "ولله المشرق و المغرب فأینما تولوا فثم وجه الله" سوره ی بقره، آیه ی 115.